Blog
Menopauzalny zespół układu moczowo-płciowego
Menopauzalny zespół układu moczowo-płciowego
(z ang. genitourinary syndrome of menopause, GSM)
GSM (Genitourinary Syndrome of Menopause) to zestaw objawów dotyczących pochwy i sromu oraz dolnych dróg moczowych, który pojawia się wskutek niedoboru estrogenów w okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie. Dolegliwości mogą znacząco obniżać komfort życia – od suchości i bólu przy współżyciu, po częstsze parcie na mocz czy skłonność do infekcji. Wiele kobiet wciąż nie mówi o tym lekarzowi, tymczasem GSM można skutecznie leczyć, a wcześnie rozpoczęta terapia przynosi zwykle najlepsze rezultaty.
Najważniejsze informacje
O menopauzalnym zespole układu moczowo-płciowego – w skrócie.
- GSM jest częsty i może wpływać na samopoczucie, życie intymne i codzienne funkcjonowanie.
- Główną przyczyną jest spadek estrogenów (po menopauzie ich produkcja wyraźnie maleje).
- Objawy dotyczą trzech obszarów: pochwy/sromu, układu moczowego oraz sfery seksualnej.
- Skuteczne leczenie obejmuje metody niehormonalne i hormonalne – dobór terapii zależy od nasilenia dolegliwości, wieku i przeciwwskazań.
- Objawy GSM mają tendencję do narastania z czasem, dlatego warto działać wcześniej.
Skąd bierze się GSM?
Estrogeny odpowiadają m.in. za:
- grubość i elastyczność nabłonka pochwy,
- wytwarzanie glikogenu w komórkach nabłonka (to „pożywka” dla bakterii Lactobacillus),
- kwaśne pH pochwy (dzięki kwasowi mlekowemu wytwarzanemu przez pałeczki kwasu mlekowego),
- ukrwienie i nawilżenie tkanek,
- funkcję urotelium cewki i trójkąta pęcherza.
Gdy poziom estrogenów spada (naturalnie – z wiekiem, albo wtórnie, np. po usunięciu jajników, w leczeniu onkologicznym czy podczas karmienia piersią), nabłonek staje się cieńszy i suchszy, pH rośnie, a mikrobiota ubożeje w Lactobacillus. To sprzyja podrażnieniom, suchości i infekcjom, a także objawom ze strony układu moczowego. Podobne dolegliwości mogą wystąpić także przed menopauzą, jeśli z innych przyczyn dochodzi do niedoboru estrogenów (np. przedwczesne wygasanie czynności jajników).
Objawy – jak może objawiać się GSM?
Pochwa i srom
- suchość, pieczenie, świąd, tkliwość, skłonność do drobnych urazów,
- „cienka”, mniej elastyczna śluzówka, zmiana pH i flory bakteryjnej, niekiedy nieprzyjemny zapach.
Sfera seksualna
- ból przy współżyciu (dyspareunia),
- słabsze nawilżenie i odczuwanie bodźców, obniżenie satysfakcji seksualnej.
Układ moczowy
- częstsze parcie i oddawanie moczu, ból przy mikcji,
- skłonność do nawracających zakażeń dróg moczowych,
- nietrzymanie moczu (zwłaszcza wysiłkowe lub naglące).
Nie musisz mieć wszystkich powyższych dolegliwości, by rozpoznać GSM. Liczy się Twój indywidualny zestaw objawów i ich wpływ na życie.
Jak stawia się rozpoznanie GSM?
Podstawą jest wywiad (szczegółowa rozmowa o objawach) i badanie ginekologiczne. Czasem ocenia się pH pochwy lub dojrzałość komórek nabłonka (pośredni wskaźnik niedoboru estrogenów). Najważniejsze, aby na podstawie objawów dopasować leczenie do Twoich potrzeb i bezpieczeństwa.
Kiedy szczególnie zgłosić się do lekarza?
- ból lub krwawienia przy współżyciu,
- nawracające infekcje pochwy lub pęcherza,
- parcie, pieczenie przy mikcji czy nietrzymanie moczu,
- odczuwalne pogorszenie jakości życia intymnego.
Jak leczymy GSM?
Nie ma „jednej tabletki na wszystko”, ale istnieje szereg skutecznych metod, które łączy się w indywidualny plan.
1) Metody niefarmakologiczne – zwykle pierwszy krok
- Nawilżacze i lubrykanty (bez recepty) – zmniejszają tarcie i poprawiają komfort; bez hormonów.
- Kwas hialuronowy (globulki/żele) – wspiera nawilżenie i regenerację nabłonka.
- Fizjoterapia dna miednicy (PFPT) – ćwiczenia poprawiają kontrolę pęcherza, zmniejszają ból przy współżyciu, wspierają funkcję mięśni.
- Rozszerzacze pochwowe – pomocne przy bólu/napięciu wejścia do pochwy; często łączone z PFPT lub terapią miejscową.
- Pessary – u wybranych pacjentek wspierają leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu.
- Probiotyki dopochwowe (Lactobacillus) – pomagają przywrócić prawidłowe, kwaśne pH i mikrobiotę.
Metody oparte na energii (np. laser, radiofrekwencja) są wciąż oceniane – część ośrodków je stosuje, ale dane długoterminowe są ograniczone; zaleca się ostrożną kwalifikację.
2) Leczenie hormonalne miejscowe – bardzo skuteczne na objawy pochwy i dróg moczowych
- Estrogeny dopochwowe (kremy, tabletki, globulki, pierścień): obniżają pH, pogrubiają nabłonek, zmniejszają suchość i ból, korzystnie wpływają na drogi moczowe.
- DHEA (prasteron) dopochwowo: w tkankach przekształca się m.in. do estradiolu/testosteronu; poprawia nawilżenie i redukuje ból przy współżyciu.
Terapia działa lokalnie, dzięki czemu zwykle wiąże się z mniejszym obciążeniem ogólnoustrojowym niż doustna HTZ. Dobór leku wymaga konsultacji (przeciwwskazania, przebyte choroby – zwłaszcza hormonozależne).
3) Leczenie ogólnoustrojowe i inne opcje
- Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) – doustna, przezskórna (plastry/żel) – rozważana, gdy poza GSM obecne są inne nasilone objawy menopauzy; decyzja jest ściśle indywidualna.
- Selektywne modulatory kompleksów estrogenowych (SERM) – u wybranych osób mogą zmniejszyć dyspareunię; mają własny profil korzyści i ryzyka.
- Wsparcie seksuologiczne/psychologiczne – ważne, gdy objawy wpływają na relację i dobrostan psychiczny
Styl życia – co możesz zrobić od razu
- Łagodna higiena: bez irygacji i agresywnych środków; do zewnętrznej okolicy wystarczy letnia woda.
- Ruch i masa ciała: aktywność poprawia ukrwienie; redukcja nadwagi pomaga w objawach nietrzymania moczu.
- Rzuć palenie – nikotyna nasila atroficzne zmiany tkanek.
- Regularna aktywność seksualna i dłuższa gra wstępna – wspierają naturalne nawilżenie.
- Bawełniana, przewiewna bielizna, unikanie silnie perfumowanych kosmetyków.
- Dobre nawodnienie i dieta „przeciwzaparciowa” – mniej zaparć to mniej dolegliwości ze strony pęcherza i krocza.
Zanim rozpoznamy GSM – inne możliwe przyczyny
Podobne dolegliwości mogą wynikać z: infekcji (bakteryjnych/grzybiczych), podrażnień (kosmetyki, chlor w basenie), pochwicy (mimowolny skurcz mięśni), działań niepożądanych leków (np. część antydepresantów, niektóre antykoncepcyjne), chorób dermatologicznych sromu czy obniżonego libido. Dlatego ważna jest dokładna diagnostyka.
Podsumowanie
GSM jest powszechny, ale też dobrze modyfikowalny – mamy skuteczne narzędzia, by zmniejszyć suchość, ból przy współżyciu czy dolegliwości z pęcherza. Nie warto „przyzwyczajać się” do objawów. Porozmawiaj z ginekologiem – wspólnie wybierzecie plan działania: od prostych środków nawilżających i ćwiczeń dna miednicy po leczenie miejscowymi estrogenami lub DHEA. Celem jest komfort, zdrowie intymne i jakość życia – teraz i w kolejnych latach.
Masz podobne objawy?
Umów konsultację w Centrum Medycznym Remedic – przeanalizujemy możliwości terapii i dobierzemy rozwiązanie, które będzie dla Ciebie skuteczne i bezpieczne.
